Prezentujemy poniżej stanowisko organizacji branżowych (Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych, Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji, Związek Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK) dot. limitów ponownego wykorzystania zapisanych w PPWR w kontekście opakowań przemysłowych i komercyjnych. Wg. sygnatariuszy, poważnie zagrażają one łańcuchom dostaw.

W kompromisie uzgodnionym między Parlamentem Europejskim a państwami członkowskimi UE w dniu 4 marca 2024 r. w sprawie unijnego rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR) kwoty ponownego użycia wielu opakowań do transportu przemysłowego i handlowego oraz do sprzedaży zostały drastycznie zwiększone w porównaniu z propozycją Komisji i wzrosły do 100% w przypadku wymiany produktów pomiędzy firmami w tym samym państwie członkowskim oraz w przypadku wymiany pomiędzy lokalizacjami firm w UE. Dodatkowo te wyjątkowo restrykcyjne cele miałyby wejść w życie w terminie 18 miesięcy od wejścia w życie PPWR – nie wyznaczono tu żadnego vacatio legis. Wynikają z tego całkowity zakaz stosowania wielu rodzajów opakowań jednorazowego użytku w handlu krajowym, który zagraża wszystkim łańcuchom dostaw, ponieważ dla wielu formatów opakowań nie ma rozwiązań wielokrotnego użytku.. Dlatego proponujemy skreślenie wymogów dotyczących ponownego użycia w transporcie przemysłowym i handlowym oraz w obrocie opakowaniami handlowymi z art. 26 ust. 1–3 i podjęcie dialogu z  Komisją, aby przedłożyła aktualizację wniosku w tym zakresie, w oparciu o analizę naukową i ocenę skutków, unikając specjalnych kontyngentów na wymianę towarów w granicach jednego państwa członkowskiego UE.

Zmiany wprowadzono do wniosku w krótkim czasie podczas negocjacji trójstronnych w lutym 2024 r. i miały na celu poprawę spójności tekstu poprzez podsumowanie różnych rozporządzeń we wniosku Komisji. Być może w sposób niezamierzony zgrupowanie wszystkich kwot ponownego użycia opakowań przemysłowych i handlowych w art. 26 ust. 1 nie tylko drastycznie rozszerzyło same kontyngenty, ale także zakres stosowania ust. 2 i 3 (patrz przegląd w załączniku).

Oto przykład konsekwencji wejścia w życie proponowanych rozwiązań:

Opakowania ładunku na paletach, które zabezpieczają transport ponad 90 % wszystkich towarów przewożonych na paletach, od 2030 r. musiałyby zostać w całości (100%) ponownie wykorzystane w „tym samym celu”, jeśli będą używane w państwie członkowskim lub pomiędzy lokalizacjami spółek (art. 26 ust. 2 i 3 nowy). Ponowne wykorzystanie tych opakowań palet nie jest technicznie możliwe. Dlatego też w praktyce podlegają one recyklingowi i stanowią ważną podstawę do osiągnięcia obecnych celów w zakresie recyklingu i przyszłych limitów zawartości materiałów pochodzących z recyklingu.

W uzupełnieniu do powyższego mechanizmu przewidziano w kompromisie rozszerzenie kwot ponownego użycia na „opakowania sprzedażowe używane do transportu produktów”. W swoim wniosku Komisja celowo ograniczyła zakres kwot ponownego użycia określonych w art. 26 ust. 1 do „opakowania transportowego”, ponieważ opakowanie transportowe – w przeciwieństwie do „opakowania sprzedażowego” – nie ma bezpośredniego kontaktu z zawartością i w związku z tym nie stwarza problemów przy ponownym użyciu ze względu na zanieczyszczenie poprzednią zawartością. Przewidziane w kompromisie rozszerzenie limitów wielokrotnego użytku na „opakowania sprzedażowe używane do transportu produktów” rozmywa rozsądne i sprawdzone rozróżnienie między opakowaniami sprzedażowymi i transportowymi i pozostawia niejasność, o jakie formaty opakowań w rzeczywistości chodzi. Dzieje się tak dlatego, że wyżej wymienione opakowania handlowe są ogólnie używane nie tylko do transportu produktów, ale także do ochrony produktu, przechowywania i użytkowania produktu, a także do umieszczania informacji i bezpieczeństwa użytkownika.

Oto kolejny przykład nieprzemyślanych konsekwencji:

Od 2030 r. wiadra używane jako „opakowania sprzedażowe używane do transportu produktów” będą musiały być również w całości (100%) wykorzystywane jako wiadra wielokrotnego użytku w wymianie między przedsiębiorstwami w państwie członkowskim. Oznacza to, że: na przykład, że sprzedawca detaliczny farb będzie mógł sprzedawać farby ścienne i elewacyjne lokalnym fimom malarskim wyłącznie w wiadrach wielokrotnego użytku; jedynie z innych krajów farba nadal byłaby w pewnym stopniu sprzedawana w jednorazowych wiadrach. Takie rozróżnienie godzi w zasady jednolitego rynku i powoduje zaburzenie konkurencyjności firm, zwłaszcza lokalnych. Wiadra z farbą nie są ponownie wykorzystywane ze względu na gromadzenie się pozostałości, ale są poddawane recyklingowi na dużą skalę.

Uważamy, że przed przyjęciem kwot ponownego użycia w opakowaniach przemysłowych i handlowych konieczne jest przeprowadzenie analizy naukowej i oceny skutków w celu ustalenia, czy w ogóle dostępne są alternatywy wielokrotnego użytku, a jeśli tak, to czy są one bardziej zrównoważone. Komisja opublikowała taką analizę w odniesieniu do niektórych opakowań konsumenckich dopiero w lutym 2024 r. (link). Celem analizy było sprawdzenie, czy można uniknąć zakazów pośrednich. Z analizy tej wynika, że opakowania wielokrotnego użytku nie zawsze są bardziej zrównoważnoną  alternatywą dla opakowań jednorazowych, zwłaszcza w sytuacji, gdy jednorazowe są skutecznie zbierane i poddawane recyklingowi.

Ponadto kwoty ponownego wykorzystania związane z transportem pomiędzy przedsiębiorstwami w obrębie państwa członkowskiego (zob. art. 26 ust. 3 nowy) są sprzeczne z podstawowymi zasadami rynku wewnętrznego UE i stawiają przedsiębiorstwa z większych państw członkowskich UE w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z przedsiębiorstwami z mniejszych państw UE członkowskich, ponieważ te ostatnie charakteryzują się większym udziałem transportu transgranicznego, do którego nie mają zastosowania kwoty 100%. Kompromis penalizuje również małe i średnie przedsiębiorstwa, które – w przeciwieństwie do dużych przedsiębiorstw nastawionych na eksport – często obsługują tylko jeden rynek krajowy i dlatego byłyby bardziej dotknięte obowiązkiem ponownego użycia.

Pełną wersję pisma, wysłanego do przedstawicieli MKiŚ, MRiT, MSZ i polskich europarlamentarzystów udostępniamy do pobrania w formie pliku pdf.