Poniżej udostępniamy treść pisma, które zostało przekazane do Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii oraz do Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Warszawa, dn. 16.04.2021

Stanowisko Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych do projektu ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw z dnia 18 marca 2021                            

Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych z zainteresowaniem odnosi się do planów Komisji Europejskiej w odniesieniu do idei Gospodarki Obiegu Zamkniętego. Nasza organizacja aktywnie uczestniczy w procesie promując szereg inicjatyw przemysłu zmierzających do ponownego wykorzystania surowców z recyklingu, jak również ograniczenia zaśmiecania środowiska odpadami powstałymi z produktów jednorazowego użytku.

Przyjmujemy ze zrozumieniem odpowiednie zapisy w projekcie krajowym co do listy produktów objętych dyrektywą Komisji Europejskiej, jak również wynikający z tego zakres obowiązków dla przedsiębiorców. Przedsiębiorstwa produkujące artykuły objęte zakazem wprowadzania na rynek miały przynajmniej możliwość częściowego przygotowania na zmiany. Jednakże dyrektywa, jak również projekt transpozycji wprowadza także cele dotyczące szerszej grupy produktów, gdzie dopiero z chwilą wprowadzenia regulacji w Polsce rozpocznie się proces przystosowawczy. To powoduje znaczną niepewność, zwłaszcza w kontekście zaproponowanych opłat, które mogą spowodować wykluczenie również tych produktów z obrotu. Pragniemy przypomnieć, że wytyczne do dyrektywy są nadal dyskutowane przez KE i do tej pory przedsiębiorcy nie znają ich ostatecznego kształtu. 

Jesteśmy świadomi planowanych ograniczeń, jednakże zwracamy uwagę na dotychczasowe doświadczenia w odniesieniu do lekkich torebek foliowych oraz toreb powyżej 50 mikrogramów z tworzywa sztucznego. Nałożone opłaty w latach 2018/2019 w wysokości 0,20 PLN /za sztukę przewyższają o 200-300% średnią wartość produktu.

Ww. drastyczna opłata spowodowała:

1. Likwidację miejsc pracy oraz bankructwa firm, które legalnie zainwestowały w park maszynowy.
2. Utratę podatków dla budżetu.
3. Wprowadzenie alternatywnych produktów z Azji o większym śladzie środowiskowym o czym mówią m.in. badania Ministerstwa Środowiska Danii oraz COBRO-Instytut Łukasiewicza przeprowadzone dla ówczesnego Ministerstwa Środowiska.

Mając na względzie odpowiednią transpozycję dyrektywy Single Use Plastics i jej naczelny cel ograniczenia zaśmiecania i przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego przesyłamy poniższe uwagi:

1/ Opłata z tytułu wprowadzania kubków i pojemników z tworzywa sztucznego (art. 3 c.1 zał.6).

W opinii PZPTS proponowana opłata maksymalna jest nieproporcjonalna do celu. Celem dyrektywy jest zmniejszenie zużycia kubków plastikowych oraz określonego typu opakowań przeznaczonych do posiłków gotowych do spożycia, a nie wyłączenie ich z obrotu. W przypadku wysokiej opłaty będzie to oznaczało ich całkowite usunięcie z rynku. Obecnie nie ma powszechnie dostępnych jednorazowych alternatyw niezawierających tworzyw sztucznych (kubki papierowe posiadają w składzie tworzywo, w przeciwnym wypadku nie spełniają warunku szczelności; kubki z tworzyw pochodzenia roślinnego np. PLA są także objęte dyrektywą) / (opakowania jednorazowe z papieru i pulpy nie są powszechnie dostępne; opakowania te nie zostały przeanalizowane pod kątem bezpieczeństwa dla konsumentów). Natomiast wielorazowe alternatywy wymagają odpowiedniego zaplecza sanitarnego, które w większości placówek obecnie nie istnieje. Zgodnie z dyrektywą środki przyjęte przez kraj członkowski muszą być proporcjonalne i niedyskryminujące (art.4.1 dyrektywy).

2/ Cele zmniejszenia ilości wprowadzanych produktów zgodnie z załącznikiem nr.6 do ustawy

Zgodnie z dyrektywą na państwach członkowskich ciąży obowiązek wykazania zmniejszenia stosowania tych produktów do roku 2026 w porównaniu z 2022 (art.4 pkt. 1 dyrektywy). Wobec tego w pierwszej kolejności należy wprowadzić sprawozdawczość, a następnie określone cele i środki zmniejszające. Należy rozważyć ewentualne problemy związane z zaopatrzeniem szpitali, dużych zakładów przemysłowych, punktów opieki medycznej itp. a także wziąć pod uwagę miejsca narażone na zaśmiecanie takie jak imprezy plenerowe itp.

3/ Koszty dla przedsiębiorców z tytułu ROP (art. 3k ust. 1)

Koszty te powinny odzwierciedlać bezpośrednie koszty zarządzania odpadami tych produktów oraz inne szczegółowe koszty, natomiast wyznaczona opłata produktowa nie odnosi się do tych kosztów. Przytaczamy zapis w projekcie ustawy” Minister właściwy do spraw klimatu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz ministrem właściwym do spraw gospodarki, określi, w drodze rozporządzenia, stawki opłaty, o której mowa w art. 3k ust. 1, kierując się koniecznością pokrycia kosztów zagospodarowania tych odpadów oraz utworzenia i utrzymania publicznych systemów zbierania.” W naszej opinii zapis jest nieprecyzyjny i niezgodny z przepisami dyrektywy art. 8 ust. 2, gdzie koszty obciążenia przedsiębiorców są szczegółowo wyspecyfikowane i odnoszą się do rzeczywistych kosztów zagospodarowania tych odpadów. Szacowany koszt opakowań objętych proponowaną opłatą 0,05 zł wzrósłby od 50 % do ponad 100%.

4/ Kolejne obciążenie dla producentów torebek.

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach wprowadziła istotne obciążenie dla producentów lekkich torebek foliowych, co spowodowało drastyczne ich ograniczenie i wyrugowanie z rynku w znacznej części przez alternatywy o większym śladzie środowiskowym. Koszty wyspecyfikowane w dyrektywie SUP w odniesieniu do lekkich torebek foliowych są wielokrotnie niższe od obowiązującej w kraju opłaty recyklingowej. W projekcie natomiast obciąża się producentów kolejną opłatą, co nie ma uzasadnienia w statystykach a także poziomie kosztów wynikających z dyrektywy. Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest w posiadaniu danych wskazujących na skuteczną redukcję i osiągnięcie celu ograniczenia zużycia. Wobec tego dodatkowa opłata wydaje się bezzasadna.

5/Obowiązek utrzymania dostępności alternatyw przez przedsiębiorców (art.3b ust.2).

Obecnie na rynku polskim nie ma surowców alternatywnych, które mogłyby zabezpieczyć nawet w kilku procentach potrzeby rynku na pojemniki objęte projektem (dania na wynos spożywane na miejscu, opakowania do fast foodów itp.) Większość produktów alternatywnych jest produkowana poza Unią Europejską (Azja), co wiąże się z dodatkowym kosztem środowiskowym i emisją CO2 związanymi z transportem. Dodatkowo ich bezpieczeństwo w odniesieniu do kontaktu z żywnością nie jest analizowane. Może to spowodować, że ustawodawca wprowadzi regulacje, które będą skutkowały przejściem na produkty stanowiące zagrożenie dla konsumenta. Przywołujemy zapis art.11 dyrektywy, że na państwach członkowskich ciąży obowiązek zapewnienia higieny i bezpieczeństwa żywności.  Z kolei odpady alternatywnych produktów, których strumień znacznie wzrośnie, również będą wymagały selekcji i odpowiedniego przetwarzania w odpowiednich instalacjach przemysłowych.                                                                                                                                   Dodatkowo wymóg poniższy w naszej ocenie poważnie ogranicza fundamentalną zasadę wolności handlu i zmusza przedsiębiorców do rezygnacji ze specjalizacji w określonych produktach, która w efekcie doprowadziła we współczesnej gospodarce do obniżenia cen produktów dla konsumentów.

6/ Wpływ na rynek pracy i produkcję krajową.

Producenci opakowań i produktów jednorazowych z tworzyw sztucznych w Polsce to bardzo istotny sektor przetwórstwa przemysłowego zaopatrujący rynek polski i UE. Szacowana ilość objętych potencjalnymi regulacjami przedsiębiorstw branży opakowań z tworzyw sztucznych przekracza 1 tys. przedsiębiorstw, a przepisy ustawy wpływają nie tylko na producentów opakowań i torebek, a także na producentów folii, którzy zaopatrują producentów opakowań oraz handel. Drastyczne wprowadzanie przepisów ograniczających w krótkim czasie nie daje możliwości przedsiębiorcom do adaptacji do nowych warunków. Natomiast działanie takie może dać silny impuls do importu i redukcji popytu u krajowych producentów, co bezpośrednio przełoży się na rynek pracy.

7/ Brak jasności dla producenta w odniesieniu do możliwości zakwalifikowania opakowania zgodnie z projektem regulacji.

Producenci opakowań używanych do żywności spożywanej na miejscu (zał. 6) często nie znają dalszego wykorzystania opakowania, które w swojej uniwersalnej formie spełnia wymogi do pakowania żywności nie objętej dyrektywą. Wobec tego dość łatwo w sposób niezawiniony mogą popełnić wykroczenie podlegające karze. Przykładem mogą być gotowe dania ze sprzedaży detalicznej, które ze względu na konieczność obróbki cieplnej są wyłączone z dyrektywy. Te same opakowania są często używane do dań objętych dyrektywą.

Propozycje PZPTS:

ad.1 Zniesienie opłaty. Wprowadzenie obowiązku ewidencji od 3 lipca 2021 roku. Po analizie półrocza 2021 wprowadzenie rozporządzeniem odpowiednich narzędzi począwszy od 3 lipca 2022 adekwatnych do konkretnego planu ograniczenia zużycia do 2026 roku.

ad.2 Wprowadzenie środków jak w ad.1

ad.3 Koszty powinny być zgodne z zapisami dyrektywy, a zapisy krajowe powinny je odzwierciedlać. Proponujemy powiązanie opłat z kosztami rzeczywistymi.

ad.4 Producenci lekkich torebek foliowych powinni być wyłączeni z opłaty ze względu na już wnoszoną opłatę recyklingową. Proponujemy wykreślenie z załącznika 9 oraz 11.

ad.5 Obowiązek ten jest wyłącznie jednym z narzędzi możliwych do zastosowania i nie ma wymogu przerzucania go na przedsiębiorców (art. 4 ust. 1 dyrektywy). Proponujemy wykreślenie.

ad.6 Wprowadzenie odpowiednich regulacji począwszy od 3 lipca 2022

ad.7 Doprecyzowanie w przepisach i zaadresowanie określonego obowiązku do miejsc/podmiotów, które będą w stanie wskazać przeznaczenie pojemnika.       

Pragniemy zwrócić uwagę na bardzo dobre wyniki Czech w odniesieniu do gospodarki odpadami tworzyw sztucznych oraz aktualny projekt transpozycji dyrektywy przez ten kraj. Projekt jest, w naszej opinii, dobrym rozwiązaniem zarówno dla środowiska jak i dla przedsiębiorców. Projekt jest dostępny na stronach Komisji Europejskiej.

Dokument do pobrania również w wersji PDF.